"W przepięknym, choć trochę podniszczonym Bytomiu mamy rynek, będący placem dość przypadkowym. Dziś jest o połowę większy niż przed II wojną światową, kiedy z powierzchni ziemi zniknęły spalone kamienice i piękny stary ratusz, których nigdy nie odbudowano" - pisał Robert Konieczny. Zwracał przy tym uwagę na trend w europejskiej architekturze, w której od Drezna, przez Paryż (Notre-Dame), Berlin (Berliner Schloss) aż po Warszawę (Pałac Saski) raczej wiernie rekonstruuje się dawne, zniszczone w różnych okolicznościach (często II wojna światowa) zabytki.
Bytomski Rynek rodowód ma średniowieczny (pierwsze wzmianki o ratuszu to II połowa XIV wieku, nie ma żartów), kiedyś widział najazdy Mongołów - pewnie słyszeliście. Najgorszy (nie tylko dla Rynku) był najazd innych przybyszów ze wschodu: Armii Czerwonej, która pozostawiła po sobie taki widok w roku 1945.
"Bytom nigdy nie podejmował prób odbudowy przedwojennej zabudowy. Jedyne działania dotyczyły tylko jej wyburzania i zastępowania nową architekturą w duchu komunistycznej wersji modernizmu. W taki oto sposób powstał nienaturalnej wielkości Rynek. Co kilka lat wraca temat odbudowy przepięknego neostylowego ratusza z roku 1879 projektu Paula Jackischa oraz sąsiadującej z nim zabudowy zachodniej pierzei Rynku lecz każdy z tych planów umiera śmiercią naturalną z nieznanych powodów" - pisał niedawno o Rynku w Bytomiu portal "Rekonstrukcje i Odbudowy", opisujący i komentujący zarówno próby, jak i realizacje odtwarzanej nie tylko w Polsce zabytkowej architektury.
Co kilka lat wraca? Właściwie w Bytomiu nigdy nie było poważniejszej dyskusji o tym, czy Rynek powiększony niemal dwukrotnie w wyniku zburzenia całego kwartału z Ratuszem, należałoby przywrócić do jego naturalnych rozmiarów. Trudno też się temu dziwić: w powojennym Bytomiu nie dość, że niczego specjalnie nie odbudowywano, to jeszcze burzono, czasem w absurdalnych okolicznościach. Ponad 40 lat temu padł dawny Bulwar i cała zabudowa na obecnym placu Kościuszki (dziś stoi tu centrum handlowe Agora). Samo pojęcie rewitalizacji jest w Bytomiu na tyle nowe, że z jej przykładami dopiero się oswajamy: ulica Dworcowa czy Mickiewicza z pięknymi kamienicami, szkoła muzyczna, stara poczta, dawne kino Gloria... To zupełnie najnowsza historia Bytomia.
"Bytom ma poważne problemy finansowe, społeczne, także przekładające się na to problemy urbanistyczne. Miasto i jego zabudowa, przemysł uległo znaczącej degradacji. Wydaje mi się, że są w Bytomiu pilniejsze potrzeby do rozwiązania, choćby zadbanie o istniejacą już tkankę miejską, jak np. zapuszczone kamienice, wyburzane jedna po drugiej" - odpowiadał w ciekawej dyskusji pod wzmiankowanym tekstem Tomasz Wagner, archeolog z Krakowa.
Zdecydowanie: potrzeb wciąż jest więcej niż możliwości. Zabytki przemysłu czekają na drugie życie. Dziesiątki kamienic czekają na drugie życie (premier Donald Tusk obiecał w Bytomiu pieniądze na remont pustostanów, pamiętamy). Zakładając jednak, że rewitalizacja zabytkowej tkanki w Bytomiu to proces, który do czegoś lepszego miasto prowadzi... Ratusz w Bytomiu mógłby być wręcz jej zwieńczeniem. Albo symbolem. Nawet jeśli nie jest to problem na dziś.
Tak bytomski Rynek wyglądał przed wojną:
A teraz zerknijcie na nowe zdjęcia autorstwa Tymoteusza Stańka. Rynek za duży? Sami oceńcie. A przy okazji: jarmark świąteczny do 8 stycznia.
PS. Jedna poprawka - w latach 70. był pomysł, by w Bytomiu odbudować ratusz. No, załóżmy, że odbudować, bo okoliczności i plany były dość kuriozalne.
Może Cię zainteresować:
