Początki Wojskowych Batalionów Pracy sięgają 1949 roku, jednak nie była to formacja stricte wojskowa. Wojsko jedynie organizowało jej pracę. Wcielano do niej młodych ludzi związanych z organizacjami niepodległościowymi lub antykomunistycznymi, bądź wywodzących się z przedwojennej inteligencji. W ten sposób władze komunistyczne starały się złamać swoich przeciwników politycznych, a ponadto uzupełnić lukę w kadrze polskich kopalń spowodowaną masowymi wywózkami górników przez Armię Czerwoną wgłąb Rosji.
Żołnierzy górników wysyłano bez przeszkolenia i bez broni do pracy w wytypowanych kopalniach. Zmuszano ich do wykonywania najgorszych i najniebezpieczniejszych robót. Około 3 tysięcy z nich skierowano do zakładów wydobywających rudy uranu na potrzeby broni atomowej ZSRR. Żołnierze górnicy nie byli w żaden sposób zabezpieczeni przed promieniowaniem radioaktywnym, w wyniku czego zaledwie niewielka część z nich przeżyła. Ich służba była objęta tajemnicą, a przy pracy w kopalniach uranu stale pilnowały ich jednostki KBW, UB, NKWD i Informacji Wojskowej, których przedstawiciele mieli prawo do użycia broni.
Formację rozwiązano w 1959 roku. W szczytowym momencie służyło w niej jednocześnie kilkadziesiąt tysięcy osób. Przez dekadę przez Wojskowe Bataliony Pracy przewinęło się aż 200 tysięcy Żołnierzy górników. Około 1000 z nich zginęło. Instytut Pamięci Narodowej określił zmuszanie do służby w ramach Wojskowych Batalionów Pracy za jedną ze zbrodni stalinizmu w Polsce oraz zbrodnię przeciwko ludzkości.
Jedyny pomnik upamiętniający Żołnierzy Górników stoi w Warszawie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Członkowie Związku Represjonowanych Politycznie Żołnierzy-Górników z 30 oddziałów rozsianych po całym kraju wybrali Bytom, jako drugie miejskie, gdzie zostaną uczczone osoby służące w Wojskowych Batalionach Pracy. Pomnik stanie na terenie dawnej kopalni Rozbark, w której Żołnierze górnicy niegdyś pracowali. W czerwcu Rada Miejska jednogłośnie przyjęła uchwałę w sprawie wzniesienia monumentu.
Pomnik ma zostać uroczyście odsłonięty w najbliższą sobotę, 15 października o 11:00. Zgodnie z projektem będzie przedstawiać wyłaniający się z kopalnianego chodnika wagonik z urobkiem węgla, na którym położona będzie wojskowa rogatywka. Oprócz tego przed obecnym Teatrem Rozbark staną tablice z najważniejszymi informacjami na temat Wojskowych Batalionów Pracy.
